ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ: Ο ΚΕΡΑΥΝΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΣ

Τα σύμβολα παίζουν ένα σημαντικότατο ρόλο στην Αρχαία Ελληνική Θρησκεία και συχνά είναι αρκετή η παρουσία ενός συμβόλου και μόνο για να υποδηλώσει την παρουσία του Θεού τον οποίο αντιπροσωπεύει, ενώ παράλληλα, μεταφέρει στον αποδέκτη το μήνυμα της εσωτερικής ιδιότητας ή αρετής την οποία εμπεριέχει η συγκεκριμένη θεία προσωπικότητα, που ο αποδέκτης καλείται όχι μόνο να την κατανοήσει, αλλά και να τη βιώσει κατά τη διαδικασία της τελετής ή της προσευχής ή ακόμη και με την απλή ενατένιση, αλλά και με τον συνεπαγόμενο διαλογισμό επί του συμβόλου.

Υπάρχουν, όμως, και σύμβολα τα οποία δε σχετίζονται με έναν συγκεκριμένο Θεό, αλλά αποτελούν πανάρχαιες και διαχρονικές ελληνικές σφραγίδες, οι οποίες ανευρίσκονται, μάλιστα, σε όλο τον πλανήτη. Τέτοια σύμβολα είναι η σπείρα και ο μαίανδρος.

Επειδή το θέμα των αρχαίων ελληνικών συμβόλων είναι τεράστιο, εξαιρετικά δύσκολο και πολυδιάστατο, το παρόν θα αποτελέσει απλά την αφετηρία, οπότε και θα εστιαστούμε στα σύμβολα που αναφέρονται στον Ύπατο Θεό του Ελληνικού Ολύμπιου Δωδεκαθέου, τον Δία, τον πατέρα Θεών και ανθρώπων, ενώ θα συνεχίσουμε στο επόμενο άρθρο και με τους υπόλοιπους δύο μείζονες Θεούς της Μεγίστης Τριάδας, τους γιους του Τιτάνα Κρόνου, δηλαδή τον κύριο του πόντου και του υγρού στοιχείου Ποσειδώνα, καθώς και τον Χθόνιο Δία, τον Πλούτωνα / Άδη. Οι τρεις τους μαζί εφορεύουν στους τρεις διαφορετικούς κόσμους: ουράνιο > Ζευς, ενάλιο (θαλασσινό) > Ποσειδών, χθόνιο > Άδης.

Λέμε, λοιπόν, ότι η ιδιαίτερη δύναμη και ουσία που εκπροσωπεί ο καθένας από τους παραπάνω Υπάτους θείους αδελφούς, συμπυκνώνεται στο κύριο σύμβολο της εξουσίας του, το οποίο φέρει έκαστος ανά χείρας και που για τον Δία είναι ο κεραυνός, για τον Ποσειδώνα η Τρίαινα και για τον Άδη το σκήπτρο του αετού ή δίκρανον / δίκερον.

Ξεκινάμε εδώ με τον Δία / Ζήνα και το κατεξοχήν σύμβολό του, που είναι ο κεραυνός. Το σύμβολο του κεραυνού εμφανίζεται στην αρχαία εικονογραφία ως μία βάση / στέλεχος, το οποίο κρατά ο Ζευς και που διαχέεται και από τις δύο πλευρές του χεριού του σε τριπλή εκατέρωθεν σχάση (δηλαδή, 3 + 3 = 6 ακτίνες σε διαθλαστική ή ευθεία κίνηση) ή σε πενταπλή (5 + 5), οπότε και θυμίζει άνθος.

Οι αριθμοί αυτοί είναι εύγλωττοι περί της ερμηνείας του συμβόλου του κεραυνού και μας επεξηγούν την ίδια τη δύναμη του Θεού, η οποία εκδηλώνεται ως τριπλή x δύο > ως εξαπλή (μέσω των πολλαπλασίων του 3 και του 6, π.χ. 12 [Δωδεκάθεο] > 36 [κύκλος, έτος]), άρα το Θείον και το ανθρώπινον στην ολότητά του, ο κόσμος. Επίσης, στη δεύτερη περίπτωση, η δύναμη του Διός εμφανίζεται ως πενταπλή: 5 +5 = 10 > η ιερά τετρακτύς των Πυθαγορείων.

Με δυο λόγια, το σύμβολο του κεραυνού, στην πρώτη του εκδοχή, την εξαπλή, μας λέει ότι ο Ζευς είναι η ζωή, η αναπαραγωγή και η εξέλιξή της, η οποία δημιουργείται μέσω ζεύξης (Ζευς) και σχάσης / διαίρεσης (Δίας), όπως γίνεται όντως, με τριπλή εκατέρωθεν διαδικασία (ζεύξη + διαίρεση + παράγωγο) x 2 (άρρεν, θήλυ). Και γιατί κεραυνός; Γιατί, όπως απέδειξε η σύγχρονη επιστήμη, οι κεραυνοί που κυριαρχούσαν στη γη πριν τη δημιουργία της ζωής, «γονιμοποίησαν» τρόπον τινά την αρχέγονη «σούπα», όπως την αποκαλούν οι επιστήμονες, ενισχύοντας την παραγωγή αζώτου και άρα αμινοξέων (που είναι απαραίτητα για τη δημιουργία των πρωτεϊνών και της ζωής).

Ο κεραυνός δεν είναι, όμως, μια αμιγώς δημιουργική δύναμη, αφού είναι περισσότερο γνωστός ως καταστροφέας. Υπό αυτή την έννοια, εμφανίζεται  με τη δεκαπλή του όψη (5 + 5), τη δεύτερη, δηλαδή, εικονιστική εκδοχή που αναφέραμε εδώ. Το 10 είναι, όπως είπαμε, η τετρακτύς των Πυθαγορείων, που σχηματίζεται από το άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών: 1+2+3+4 = 10 και συμβολίζει την ολοκλήρωση του κύκλου και την αρχή ενός νέου, την καταστροφή του προηγούμενου και την ανάδυση του επομένου (αφού 10 = 1+0 = 1). Γι’ αυτό, εδώ ο κεραυνός εικονίζεται ως «άνθος», αφού το λουλούδι ανθίζει και μαραίνεται (καταστρέφεται, πεθαίνει) για να σχηματίσει τον καρπό, σε έναν αέναο κύκλο επαναλαμβανόμενο και σταθερό.

Υπό αυτή την έννοια, ως εξαπλός και πενταπλός, ο κεραυνός είναι ζωή (έξι / έξις), εντός του κύκλου του αναγεννώμενου αμετάβλητα χρόνου (10). Άρα, ο κεραυνός εμπερικλείει την πλήρη δύναμη του Διός, την καταστροφική και αναδημιουργική του δύναμη, που αποδίδεται με τον αριθμό 16 (10 + 6). Γι’ αυτό και το περίφημο άστρο της Βεργίνας είναι δεκαεξάκτινο και βεβαίως, είναι ορθό να εννοείται ως: «το δεκαεξάκτινο άστρο του Διός», που είναι επιπλέον και το έμβλημα της Μακεδονικής Δυναστείας.

Άλλωστε, μία επιπλέον απόδειξη είναι και η επιβίωση της πανάρχαιας αυτής ελληνικής αλήθειας (ζωή και θάνατος και αναγέννηση εντός του κύκλου του χρόνου) μέσα στη Δυτική αποκρυφιστική παράδοση. Έτσι, στη Μεγάλη Αρκάνα της τράπουλας Ταρώ, το 16 αντιστοιχεί στην κάρτα «Ο Πύργος», όπου αποδίδεται εικονιστικά η καταστροφή ενός πύργου από κεραυνό. Οι εποχές και οι εξωτερικές πεποιθήσεις μπορεί να αλλάζουν, αλλά τα σύμβολα παραμένουν διαχρονικά απαράλλακτα, αφού αντιπροσωπεύουν τα αιώνια «θέσφατα», τα αξιώματα που ετέθησαν εξαρχής ως «σημάντορες» της αλήθειας.

Θα αναφερθούμε και στην ύπαρξη της ίδιας επακριβώς απεικόνισης του εξαπλού (τριπλού ένθεν και ένθεν) κεραυνού και στην Ινδουιστική θρησκεία. Ο ινδουιστικός κεραυνός εμφανίζεται ως ένα ιερό αντικείμενο, που έχει το νόημα τόσο του κεραυνού όσο και του αδάμαντα. Το αντικείμενο αυτό είναι το varja (από τη σανσκριτική ομώνυμη λέξη για τον κεραυνό και το διαμάντι: varja > βάρτζα > βάρτα > βροντή). Η ινδουιστική άποψη της ταύτισης του κεραυνού με τον αδάμαντα δεν πρέπει να μας παραξενεύει.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το διαμάντι σχηματίστηκε κατά την προϊστορική περίοδο, που η θερμοκρασία της γήινης μάζας ήταν πολύ υψηλή και οι πιέσεις πολύ μεγάλες. Μερικά είδη από τους ρευστοποιημένους άνθρακες αποκρυσταλλώθηκαν εξαιτίας των ατμοσφαιρικών μεταβολών του καιρού εκείνου και έτσι δημιουργήθηκαν τα διαμάντια. Συνήθως, τα διαμάντια βρίσκονται πολύ βαθιά στη γη, μέσα σε κρατήρες σβησμένων ηφαιστείων ή σε αδαμαντοφόρα κοιτάσματα, που είναι κοντά στις εκβολές των ποταμών και σε πεδιάδες. Ας μην ξεχνάμε ότι τον κεραυνό του ο Δίας τον έλαβε από τους Ακμωνίδες (άκμων, το αμόνι) Κύκλωπες, οι οποίοι τον «έφτιαχναν», υπό την επίβλεψη του Ηφαίστου, εντός της Αίτνας, εντός ενός ηφαιστείου δηλαδή. Άρα, ανευρίσκουμε και στους Ινδούς την ίδια παράδοση, εμφανιζόμενη με διαφορετικό τρόπο, η οποία όμως συνδέει τον αδάμαντα (αδάμαστο > ανίκητο λίθο) με τον κεραυνό και την ηφαιστειακή προέλευσή του, μια παράδοση η οποία ταυτίζει κατ’ ουσίαν το ουράνιο με το γηγενές πυρ, αναγνωρίζοντας την κοινή ουσία του, που δεν είναι άλλη από την ουσία του Διός.

Γι’ αυτό, ακριβώς, ο κεραυνός σημαίνει το «κέρας του πυρός»: κερ (κέρας) + αύω (ανάβω) / αυνός (ο «αναυτός», αυτός που ανάβει). Δηλαδή, το κέρας, η ανάδυση / εμφάνιση της κατ’ ουσίαν θείας δυνάμεως, που είναι σαν να «φυτρώνει», να αναφύεται εντός του φυσικού κόσμου και που δεν είναι άλλη από το «αείζωον πυρ».

Τι είναι, λοιπόν, ο κεραυνός του Διός, η ζωή εντός του αενάου χρόνου; Η έκφραση του αείζωου πυρός στα πλαίσια του φυσικού κόσμου!

Για τον ΕΟΕ

Ντορέτα Πέππα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ – Η ΤΡΙΑΙΝΑ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΡΑΝΟ ΤΟΥ ΑΔΗ

H Tρίαινα δεν είναι απλά το όπλο του Ποσειδώνα, που το κρατά αντί για σκήπτρο, είναι και το κατεξοχήν σύμβολό του, που η παρουσία του είναι κυρίαρχη σε κάθε εκδήλωση προς τιμήν του Θεού και κυρίως στην εορτή των Ισθμίων και των Ποσειδέων. Τα Ίσθμια ήταν οι αγώνες, που γίνονταν προς τιμήν του Ποσειδώνος στον Ισθμό της Κορίνθου. Μπορεί να μην είναι τόσο γνωστοί σήμερα όσο οι Ολυμπιακοί Αγώνες, αλλά οι αγώνες αυτοί είχαν μεγάλη απήχηση κατά την Αρχαιότητα και έναν πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα, αφού τους νικητές στεφάνωναν  με στεφάνι από σέλινο (ένα καθαρά νεκρικό σύμβολο -αφού στεφάνι από σέλινο φορούσαν στις κηδείες- που ερχόταν να υπενθυμίσει στον αθλητή ότι παρά τη νίκη του δεν έπαυε να είναι θνητός). Παράλληλα, όμως, έδιναν στους νικητές ως βραβείο και ένα κλαδί από έλατο, δηλαδή κλαδί από δένδρο αειθαλές, θέλοντας έτσι να τονίσουν ότι ο ίδιος ο αθλητής μπορεί να έφευγε από αυτόν τον κόσμο, αλλά η νίκη του θα ήταν αθάνατη. Βέβαια, οι περισσότεροι μελετητές λένε πως το έλατο (χριστουγεννιάτικο δένδρο) είναι «δάνειο» από τη Δυτική παράδοση, όμως τα πράγματα μάλλον δεν είναι έτσι. Ο μήνας Ποσειδεών (αφιερωμένος στον Ποσειδώνα) είναι ο Δεκέμβρης και είδαμε πως το έλατο ήταν αφιερωμένο στον Θεό του Πόντου, επειδή ακριβώς με την αθάνατη ορμή του ο Θεός προτρέπει τους ανθρώπους να αφήσουν πίσω τους αθάνατα έργα.

Επιπλέον, τον Αττικό μήνα Ποσειδεώνα, οι Αθηναίοι εόρταζαν τα Ποσείδεα, προς τιμήν του Φυτάλμιου Ποσειδώνα, δηλαδή του Ποσειδώνα που μέσω του υγρού στοιχείου του ύδατος γονιμοποιεί τη φυτική ζωή. Οπότε, ενισχύεται η άποψη ότι το έλατο δεν είναι δυτική «παραγωγή», αλλά αρχαία ελληνική τελικά, αφού στο φυτικό βασίλειο το δένδρο αυτό είναι ο αναμφισβήτητος βασιλιάς της διατήρησης της ζωής, χάρη στη διατήρηση του επιβλητικού φυλλώματός του όλο το χρόνο. Λέμε ακόμη ότι κάθε τέσσερα χρόνια, οι Αθηναίοι τελούσαν τη συγκεκριμένη εορτή στον επιβλητικό Ναό του Ποσειδώνος στο Σούνιο, μεταφέροντας κλάδους ελάτης (πίτυς, στην αρχαία ελληνική), πιθανόν από την Πάρνηθα. Χαρακτηριστικό είναι το θέμα που είχε η ζωφόρος του Ναού (φτιαγμένου από τον λεγόμενο «αρχιτέκτονα του Θησείου»), όπου απεικονιζόταν τον τέλος του ευνοούμενου του Θεού Ποσειδώνα, του Καινέα. Κατά τη μάχη των Κενταύρων με τους Λαπίθες, οι Κένταυροι, επειδή δεν μπορούσαν να σκοτώσουν τον Καινέα, που τον είχε κάνει αθάνατο ο Ποσειδών, τον έχωσαν στο χώμα χτυπώντας τον με κορμούς ελάτης, επειδή ακριβώς μόνο με το ιερό δένδρο του Θεού μπορούσαν να νικήσουν τη δύναμη του ευνοουμένου του και να τον θανατώσουν.

Όμως, το κατεξοχήν σύμβολο του Ποσειδώνα είναι, όπως είπαμε, η Τρίαινα, και μ’ αυτήν θα ασχοληθούμε πιο κάτω.

Η εκδοχή ότι η Τρίαινα συμβολίζει τα τέσσερα στοιχεία (τα τρία στοιχεία με τις τρεις αιχμές και το τέταρτο στο στέλεχος, που  αντιπροσωπεύει τη Γη επειδή ακριβώς ακουμπά στη γη) δε με βρίσκει σύμφωνη. Η Τρίαινα είναι μια έκφραση της τριπλής ποσειδωνίας δύναμης –όπως το λέει και το όνομά της- και όχι των τεσσάρων στοιχείων. Είναι η δύναμη του Θεού του υγρού στοιχείου στη θάλασσα (πόντος), στη στεριά (σεισμοί – πηγές – ποταμοί – λίμνες κ.λ.π.), αλλά και εντός των εμβίων όντων και του ανθρώπου. Ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε 70% νερό.

Άρα, το σύμβολο του Ποσειδώνος, του αδελφού του Διός, του Διός του Πόντου, είναι η απόλυτη έκφραση της τριπλής δύναμής του, που άλλοτε ταράζει, κι άλλοτε κατευνάζει την αναταραχή που ο ίδιος προκαλεί. Και πιο συγκεκριμένα, η Τρίαινα εντός των εμβίων όντων και εντός του ανθρώπου είναι αυτή που κυβερνά το συναίσθημα. Η εσωτερική αυτή Τρίαινα άλλοτε ταράζει τα εσωτερικά μας ύδατα και έχουμε συναισθηματική… θύελλα, κι άλλοτε τα γαληνεύει, οπότε αισθανόμαστε όμορφα και ήρεμα. Ο άνθρωπος είναι συναισθηματικό ον, επειδή ακριβώς κυριαρχείται από το νερό. Είναι, όμως, και ενορατικό ον, εξαιτίας αυτής ακριβώς της συναισθηματικής – αισθαντικής του φύσης. Γι’ αυτό, οι Ινδοί συμβολοποιούν την Τρίαινα (trishula στα σανσκριτικά, που σημαίνει «τρεις λόγχες») επί των τριών οφθαλμών: τα δυο μας μάτια και το τρίτο μάτι ανάμεσα στα άλλα δύο. Και αποδίδουν την Τρίαινα στον Θεό Σίβα, ενώ επιμένουν ότι η Τρίαινα αυτή είναι όπλο ενάντια στο κακό. Και βεβαίως, η ενόραση, η διαίσθηση είναι το απόλυτο όπλο που μας προστατεύει από τις κακόβουλες ενέργειες και τις επιβουλές. Όταν κάτι το αντιλαμβανόμαστε, μπορούμε και να το αποφύγουμε.

Οι αρχαίοι γνώριζαν καλά τις ιδιότητες του ποσειδωνίου τριπλού συμβόλου. Πολλοί, βέβαια, ερμηνεύουν λάθος (δηλαδή, το ταυτίζουν με την Τρίαινα) αυτό που αναφέρει ο Ορφέας στον ύμνο που αφιερώνει στον Θεό Ποσειδώνα: «ος τριτάτης έλαχες μοίρης», δηλαδή: σου έλαχε η Τρίτη μοίρα, το τρίτο μερίδιο. Γιατί αυτό σημαίνει «μοίρα» για τους Αρχαίους Έλληνες, το μερίδιο που αναλογεί στον καθένα, η «νόμιμη μοίρα», που λέμε και σήμερα –και όχι η έννοια του ανατολίτικου «κισμέτ», όπου όλα είναι εκ των προτέρων γραμμένα και άρα, αναπόφευκτα. Όμως, με την έννοια της εδώ αναφερομένης «μοίρας» δεν εννοείται η τριπλή δύναμη του Θεού (Τρίαινα), αλλά η Τρίτη διαδοχή (νόμιμη μοίρα), όπως θα το διαπιστώσουμε και αμέσως μετά κατά την ανάλυση του Σκήπτρου του Άδη.

Την Τρίαινα χάρισαν στον Ποσειδώνα οι Τελχίνες, που τον ανέθρεψαν κιόλας, σύμφωνα με ένα μύθο. Οι Τελχίνες ήταν αμφίβια όντα, τα οποία έκαναν πολλές εφευρέσεις, γνώριζαν τις επιστήμες και έζησαν πριν τον Κατακλυσμό του Ωγύγου. Ο μύθος μάς δείχνει, λοιπόν, πόσο αρχαία είναι η λατρεία του Ποσειδώνα, αλλά και το ίδιο το σύμβολο της Τρίαινας, το οποίο, σύμφωνα με κάποιους μελετητές, ανάγεται στον καιρό της… Ατλαντίδας, αφού οι Άτλαντες στην πρωτεύουσά τους, την Ποσειδωνία, τιμούσαν τον Ποσειδώνα και είχαν ως σύμβολό τους την Τρίαινα. Άλλωστε, υπάρχει και η περίφημη γιγάντια Τρίαινα των Άνδεων σε παραθαλάσσια απότομη περιοχή του Περού, που είναι γνωστή και ως Κηροπήγιο των Άνδεων (Καντελάμπρο ντε λος Άντες). Όταν τα ίδια σύμβολα εμφανίζονται ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού δεν μπορεί παρά να σημαίνουν μια πανάρχαια κοινή προέλευση…

Περνάμε τώρα στο κυρίως σύμβολο του τρίτου πρεσβύτερου αδελφού, του Θεού Άδη ή Πλούτωνα.

Το Δίκρανο ή Σκήπτρο του Άδη είναι το κατεξοχήν σύμβολο της θνητότητάς μας. Δύο στοιχεία κυριαρχούν στον αποσυμβολισμό του: η ζωή και ο θάνατος. Γι’ αυτό έχει δύο αιχμές (Δίκρανον). Και παρά το γεγονός ότι στον Ορφικό Ύμνο, ο Πλούτων (Άδης), ο τρίτος αδελφός του Διός, που σημαίνει ακριβώς αυτή την έλλειψη του Θεού (Ά-δης > εκεί που δεν υπάρχει Δίας / Ζευς, εκεί που δεν υπάρχει Ζωή), αναφέρεται και αυτός ότι «έλαχε της τριτάτης (τρίτης) μοίρας», όπως και ο έτερος αδελφός του ο Ποσειδών καθώς είδαμε πιο πάνω, είναι σαφές ότι εδώ ως τρίτη μοίρα υπονοείται ο χθόνιος (επίγειος) κόσμος (χθόνα παμβασίλεια), ο κόσμος αυτός που τον μοιράζονται οι τρεις αδελφοί (Ζευς, Ποσειδών και Πλούτων), ως οι τρίτοι κατά σειράν στη διαδοχή της βασιλείας του κόσμου. Ο πρώτος βασιλιάς της γης ήταν ο Ουρανός (Ουρανίωνες), ο δεύτερος ήταν ο γιος του ο Κρόνος και ο τρίτος στη διαδοχή της βασιλείας ήταν ο γιος του Κρόνου, ο Ζευς, ο οποίος συμβασιλεύει μαζί με τους δύο άλλους πρεσβύτερους αδελφούς του. Γι’ αυτό, οι Ορφικοί Ύμνοι Ποσειδώνος και Πλούτωνος δε μιλούν για «βασίλειο», αλλά για «μοίρα», για διαδοχή, κληρονομιά.

Επανερχόμενοι στο Δίκρανο του Άδη (το οποίο πολύ κακώς αργότερα δαιμονοποιήθηκε και αποδόθηκε από αδαείς φανατικούς ως τα… κέρατα του Βελζεβούλ στην Κόλαση), επαναλαμβάνουμε πως το σκήπτρο αυτό έχει δύο μόνο «αιχμές», ζωή και θάνατο δηλαδή, αλλά συμβολοποιεί παράλληλα και τη δυνατότητα της θέωσης και της απαλλαγής από τη θνητότητα. Σύμφωνα με την επικρατούσα και στην αρχαία εικονογραφία και αγγειογραφία εκδοχή, οι δύο αυτές «αιχμές» του δόρατος του Πλούτωνα είναι τα δύο ανορθωμένα φτερά του αετού, της θεωμένης ψυχής, που πετά ελεύθερη και αθάνατη στον αιθέρα του Διός, καθώς, ως γνωστόν, ο αετός είναι το ιερό πουλί του Διός.

Για τον ΕΟΕ

Ντορέτα Πέππα